ΤΟ ΝΕΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΝΑΤΟ, ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Η πολυσυζητημένη «επιτροπή των σοφών» του ΝΑΤΟ, με επικεφαλής την κα Madeleine Albright παρέδωσε πρόσφατα στον ΓΓ Γραμματέα της Συμμαχίας κ. Anders Fogh Rasmussen, το τελικό κείμενο της πολύμηνης εργασίας τους. Ένα κείμενο για το νέο Στρατηγικό Δόγμα του ΝΑΤΟ, μεστό ιδεών και σαφούς προσανατολισμού για την μετεξέλιξη της Συμμαχίας σε έναν οργανισμό με παγκόσμια εμβέλεια και παρουσία στην πορεία προς το 2020. Βεβαίως η ουσιαστική συζήτηση με τα κράτη μέλη τώρα ξεκινά και η διαδικασία δεν θα είναι καθόλου εύκολη, αφού ενίοτε τα εθνικά συμφέροντα αποτελούν ανυπέρβλητα εμπόδια και επιφέρουν μεγάλες καθυστερήσεις στην συμφωνία τέτοιων σημαντικών θεσμικών κειμένων, αφού ισχύει η «ομοφωνία». Έντεκα χρόνια πέρασαν από την έγκριση του προηγούμενου Δόγματος. Το ΝΑΤΟ σχεδόν διπλασιάστηκε και τα πράγματα στον πλανήτη έχουν αλλάξει αρκετά. Νέες ισχυρές μορφές απειλών έχουν εμφανισθεί όπως η τρομοκρατία, η πειρατεία, η εξάπλωση όπλων μαζικής καταστροφής, οι απειλές από τον «κυβερνοχώρο», οι απειλές από κράτη που διαθέτουν πυρηνικά, προβλήματα που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή ή η εξασφάλιση ενεργειακών αποθεμάτων, κ.α. Από το κείμενο των σοφών, στην εκπόνηση του οποίου συμμετείχε και ο έμπειρος Έλληνας Πρέσβης κ. Ι. Α. Ζέπος, εύκολα κανείς μπορεί να συμπεράνει ότι το νέο ΝΑΤΟ θα είναι τελείως διαφορετικό από το ΝΑΤΟ του ψυχρού πολέμου αλλά και από την Συμμαχία του τέλους της δεκαετίας του ΄90. Δεν είναι μόνον οι νέες μορφές απειλών που εμφανίστηκαν, αλλά και οι στρατηγικές προτεραιότητες της Συμμαχίας που αναπροσαρμόζονται. Η γεωπολιτική «χαρτογράφηση» των απειλών δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας για τον ρόλο του ΝΑΤΟ ως παγκόσμιου Οργανισμού ασφάλειας, συνοδοιπόρου των ΗΠΑ. Έτσι για το ΝΑΤΟ, στην Μέση Ανατολή η απειλή είναι το Ιράν με τους βαλλιστικούς του πυραύλους και τα πυρηνικά, καθώς και οι κίνδυνοι από την Αραβο-ισραηλινή διένεξη, στην Ασία η Βόρειος Κορέα επίσης με τα πυρηνικά, αλλά και η διαμάχη Ινδίας-Πακιστάν. Στην Αφρική τέλος οι κίνδυνοι από τις ταραχές στη Σομαλία, το Κονγκό και το Σουδάν, που δεν αποκλείουν ανάμειξη της Συμμαχίας. Το νέο Στρατηγικό Δόγμα είναι σαφές. Αναφέρεται διττά τόσο στην «αυτονόητη» ικανότητα της Συμμαχίας να διαφυλάξει την ασφάλεια των κρατών-μελών, όσο και στη δυνατότητα δυναμικής επέμβασης του ΝΑΤΟ και πέραν της ευρωατλαντικής περιοχής, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι όποιες απειλές που ενδεχόμενα θα μπορούσαν να πλήξουν τα συμφέροντα της Συμμαχίας. Σε ότι αφορά στο πρώτο σκέλος, το νέο Δόγμα μεταξύ των άλλων, χαρακτηρίζει αναγκαία τη νατοϊκή αντιβληματική άμυνα και εκθειάζει την απόφαση Οbama να εγκαταστήσει στην Ευρώπη σύγχρονα αντιβληματικά συστήματα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Υπογραμμίζεται πάντως, ότι η αντιβληματική άμυνα είναι κοινή προσπάθεια και καλούνται όλα τα κράτη να συμμετάσχουν. Σε ότι αφορά στο δεύτερο σκέλος, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν στις αμυντικές προτεραιότητες της Συμμαχίας και βεβαίως σε μία δέσμη αμυντικών δυνατοτήτων και ικανοτήτων που θα κάνει δυνατή την δυναμική επέμβαση του Οργανισμού σε στρατηγικές αποστάσεις, όπου και όποτε απαιτηθεί. Αυτή η αμυντική διάσταση επιβάλλει τον διαρκή μετασχηματισμό των δυνάμεων του ΝΑΤΟ από τις πολυάριθμες και στατικές δυνάμεις του παρελθόντος, στις σύγχρονες, ευέλικτες και ευκίνητες δυνάμεις του σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό, η «επιτροπή των σοφών» ζητά την πιο ουσιαστική αξιοποίηση των νατοϊκών Δυνάμεων Ταχείας Αντίδρασης (NRF), καθώς και των Ειδικών Δυνάμεων με υιοθέτηση κοινών τακτικών μάχης, συλλογική αξιοποίηση των πληροφοριών κλπ. Από την άλλη πλευρά τονίζεται ιδιαίτερα η αξία των συνεργασιών για την αύξηση της αποτελεσματικότητας του ΝΑΤΟ και δίνεται κατεύθυνση για τη διεύρυνσή τους. Το ΝΑΤΟ καλείται, εκτός από τα γνωστά και δοκιμασμένα Προγράμματα Συνεργασίας PfP και EAPC, να βελτιώσει ή να δημιουργήσει ένα πλέγμα συνεργασιών με όλους τους παγκόσμιους «παίκτες», είτε είναι Οργανισμοί είτε μεμονωμένα κράτη. Συνεπώς, η στενότερη συνεργασία με τον ΟΗΕ, τον ΟΑΣΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει να θεωρείται δεδομένη, όπως αντίστοιχα και με την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και άλλες μεγάλες χώρες. Επίσης θα περιμένουμε περισσότερες επαφές και δραστηριότητες με Οργανισμούς όπως η Αφρικανική Ένωση, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, (Shanghai Cooperation Organisation), το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, (Gulf Cooperation Council), κ.α. Στο πλαίσιο της νέας αυτής πολιτικής «ανοίγματος» του ΝΑΤΟ, μια τρίτη χώρα δεν θα είναι πια αδιάφορη για το ΝΑΤΟ, αφού θα μπορεί κάλλιστα να λάβει μέρος σε μία νατοϊκή επιχείρηση σαν «επιχειρησιακός εταίρος», ή να προσφέρει το έδαφός της για μεταστάθμευση συμμαχικών δυνάμεων κλπ. Όλες δε οι χώρες που συνορεύουν με περιοχές υψηλής σημαντικότητας για τα συμφέροντα της Συμμαχίας, αποκτούν ιδιαίτερη αξία και καλείται το ΝΑΤΟ, ως παγκόσμιος Οργανισμός να επιδιώξει την εμπέδωση σχέσεων συνεργασίας με τις χώρες αυτές. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το νέο αυτό Δόγμα θα ρυμουλκήσει εξελίξεις τόσο στη Δομή Διοίκησης και στη Δομή Δυνάμεων, όσο και στην αμυντική σχεδίαση του ΝΑΤΟ, καθώς και στις στρατιωτικές δυνατότητες που όπως είπαμε, θα κληθεί να αποκτήσει η Συμμαχία για να ανταποκριθεί στο νέο της ρόλο. Τα 28 κράτη μέλη σύντομα, θα υποχρεωθούν να συνεισφέρουν για την επίτευξη αυτού του στόχου, αποκτώντας συγκεκριμένες εξοπλιστικές δυνατότητες που μπορεί σε εθνικό επίπεδο να είναι αδιάφορες, αλλά που θα απαιτούνται στο πλαίσιο του νέου ΝΑΤΟ. Με στόχο την εξοικονόμηση πόρων και περιορισμό της γραφειοκρατίας, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένος και ο περιορισμός των λειτουργικών δομών του ΝΑΤΟ, δηλαδή των πολλών Επιτροπών και των Οργανισμών που διαθέτει, καθώς και της Διεθνούς Γραμματείας. Από εθνικής απόψεως αυτό που έχει μεγάλη σημασία, είναι να εκμεταλλευτούμε τις αλλαγές που θα φέρει το νέο Δόγμα, ώστε να απαλλαγούμε από τον διαρκή πονοκέφαλο των Ελληνο-τουρκικών ενδοσυμμαχικών διαφορών. Και αυτό μπορεί να γίνει, αν το τελικό κείμενο του Στρατηγικού Δόγματος προβλέπει συγκεκριμένες διατάξεις, επί παραδείγματι για τη συρρίκνωση συγκεκριμένου τύπου Στρατηγείων, για τις περιοχές επιχειρησιακής ευθύνης, κλπ, διατάξεις που θα ληφθούν υπόψη κατά τη μετέπειτα συζήτηση για τη νέα Δομή Διοίκησης. Επίσης δεν θα πρέπει να δεχτούμε τη νύξη που κάνει η «επιτροπή των σοφών» για μερική άρση της «ομοφωνίας» προς χάριν της ευελιξίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, γιατί αποτελεί τη μόνη ουσιαστική δικλείδα ασφαλείας. Παρότι ο χρόνος για διαβούλευση δεν είναι μεγάλος αφού το νέο Δόγμα θα εγκριθεί κατά την επερχόμενη Σύνοδο Κορυφής της Λισσαβόνας φέτος τον Νοέμβριο, η Ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να προϊδεάσει τις νατοϊκές αρχές για τις Ελληνικές θέσεις. Σε κάθε περίπτωση μας δίνεται μία καλή ευκαιρία να συνδιαμορφώσουμε το νέο πλαίσιο της Συμμαχίας κατά τρόπο ευνοϊκό για τα εθνικά μας συμφέροντα και θα πρέπει ως χώρα να ανταποκριθούμε στην μεγάλη πρόκληση.
